“IMPLIKASAUN BREXIT NO DEGRADASAUN FEDERALISMU”

By: Fernando A. T. Ximenes

Klibur Estudu Estratejiku

 

Loron 23 junu tinan 2016, kompleta ho eventu politika importante ba evolusaun politika internasional. Eventu ne’e mak, referendum iha Reinu Unidu hodi desidi nafatin ka sai husi Uniaun Europeia hanesan membru ida husi estadu membru 28. Fenomena ne’ebe konesidu ho BREXIT ne’e hanesan sinal ba transformasaun iha dinamika ka ordem politika internasional, tantu governansia global no sistema estadu postu-industrializadu ne’ebe kompleta ho ajenda soft regionalism no integrasaun ekonomia global. 

Iha loron 23, marka ho maioria 52% populasaun mak hili hakarak sai maibe 48% seluk husu atu nafatin ho Uniaun Europeia, maibe ida ne’e seidauk final tan sei iha anunsio ofisial husi Konsellu Europeia. Maske karik sai, maka ida ne’e sei foti tinan 2 atu sai tuir tratadu Lisboa. Tan nune’e iha artigu badak ida ne’e sei fo analiza ida ba oinsa, implikasaun husi UK sai husi UE ba ordem sistema internasional. Artigu ida ne’e karik atu konklui halo badak karik, sei foku ba oinsa implikasaun husi BREXIT ba debate politika no akademika konaba transformasaun ordem no jeopolitika rejional, konaba kestaun integrasaun rejional ho global no futuru governansia global ne’ebe potensia bele kria espasu ba degradasaun sistema federalismu.

credit: discover.com

Reasaun no Implikasaun global?

Loron ida nia laran hafoin prosesu referendum ne’e liu, first minister Eskotlandia nian hato’o kedas komentariu manas ne’ebe nia estata katak, nasaun sira iha UK, hanesan Wales, Irlandia Norte ho Eskotalandia iha diverjensia bo’ot ba hateke mundu liu husi vizaun unifikasaun UK ne’e nian. Eskotlandia rasik estabelese ona referendum maibe maioria mak hili nafatin ho UK, no esperansa ida ne’e mak transfere mos ba oinsa populasaun Eskotlandia sira maioria mak hili UK atu labele sai husi UE ne’ebe ho votante hakarak nafatin kuaze 62%. Reasaun ida seluk refere, mosu mos kedas husi nasaun seluk hanesan India, iha ne’ebe lider husi partidu Aam Aadmi, estata katak, New Delhi sei sai independente ba nia poder politika governansia husi India iha loron ida, no ida ne’e sai ona hanesan nia promesa iha manifesto partidu nian ne’ebe mak foin hari’i tinan hat(4) liu ba ne’e. Reasaun husi aksaun politika domestiku mak, oinsa desizaun atu rezigna iha fulan hira tuir mai husi Primeiru Ministru David Cameroon rasik hafoin falla mantem UK nudar membru ba UE. Husi fali UE nia laran, Gresia mos komesa mosu nosaun GREXIT, iha ne’ebe experiensia krizi ekonomia iha nasaun ne’e fo espasu politika ba Athena rasik hodi desidi sei lao tuir BREXIT.

Hirak liu ba serve nudar referensia oinsa prosesu politika ne’e daet no nia laloran politika konsege hari’i opiniaun politika ida forte iha nasaun barak konaba dezintegradu ba uniaun politika. Laos deit iha Eskotlandia maibe mos iha Irlandia Norte, ne’ebe tuir notisia balun iha Reuters katak, nasaun parte ba UK ne’e mos sei tuir dalan Eskotlandia hafoin UK maioria hili sai husi UE. Tan nune’e ita hein rezultadu husi estadu seluk nia reasaun tuir mai, karik bele, Xina mos eziji, Brazil ka nasaun ho organizasaun sira seluk tan.

Iha kondisaun seluk, UE mak sai nudar modelu integrasaun rejional uniku iha mundu tan adopta sistema fedaralismu supranasionalismu ida ne’ebe, nem ASEAN, MERCOSUR, African Union no seluk bele kompara sira nia nivel integrasaun ho UE nian. Hafoin desizaun maioria ne’ebe hili sai ne’e, hamosu kestaun ida mak, oinsa UE bele atinji nia uniaun politika karik, estagnasaun no sinal fila ba kotuk mosu hafoin UK desidi hodi sai husi UE?

Kestaun sira liu ba sei lori ita ba hatene oinsa nia implikasaun sira ba nivel global. Iha nia afeta politika ne’ebe barak, sa tan era ida ne’e ka hanesan Mark Leonard estata iha nia obra katak “hyper-connectivity”. Era ne’ebe super-interdependensia, estadu ida bele uza meiu saida deit hodi funu kontra estadu seluk ekseptu uza forsa militar, maibe tan kestaun dependensia, nasaun ida bele uza meiu hanesan dada-an sai husi akordu ka sistema regulatoriu ida, sanksaun, imigrasaun no seluk. Tan nune’e kestaun UK nia sai husi UE, ne’e sei sei sai lensa narativa ida ba dinamika politika global iha ne’ebe hato’o husi analizador balun iha New York Times katak “desizaun istoriku ne’ebe tebes duni sei reforma nasaun nia pozisaun iha mundu”. No rezultadu foun ne’ebe dehan implikasaun lalais no tempo tuir mai sei barak no bo’ot, no entre  analizador sira mak hanesan Ben Watson ho Bradley Peniston iha defense one, ne’ebe hatete katak ho UK nia sai maka iha impaktu bo’ot ba empreza defeza EUA no kontratu barak iha UE nia laran. Tan nune’e iha tempo badak nia laran mosu ona, implikasaun oin-oin.

Implikasaun bo’ot ida hafoin UK sai husi UE, mak oinsa redus bergaining power UE iha mundu, no prosesu negosiasaun ekonomia ne’ebe agora lao daudaun, hanesan UE-EUA nia Trans Atlantic Trade and Investment Partnership(TTIP) ne’ebe konsidera nudar “NATO Ekonomia” ka bloku forum transrejional hanesan ASEM. No ida ne’e potensia bele lori krizi no estagnasaun ba ekonomia global. UK nia sai, sei afeta ba prosesu estrutural ne’ebe kompleksu tebes iha UE nia laran no sei lori tempo ba rekuperasaun no negosiasaun mekanismu oin-oin hanesan Lei UE nian, akordu sira entre UE no aspektu seluk maibe iha ekspertu barak ne’ebe mak reafirma katak sei laiha transformasaun bo’ot iha akordu bo’ot ekonomia UK iha UE, UK ho nasaun seluk ou UE ho parte seluk. Maibe kestaun ida seluk mos mak, BREXIT sei implika ba prosesu diplomasia barak iha loron 28-29 simeria Xefi Estadu membru UE nian, ne’ebe sei koalia makas konaba krizi no estabilidade rejiaun.

Implikasaun seluk mak, oinsa mundu iha prosesu ida ne’ebe orienta ba kontatu intensu hodi responde ba ezijensia no dezafius iha sistema ekonomia global. Ho BREXIT, maka sei afeta tebes ba prosesu rejionalismu no arkuitektura ekonomia global no balansu poder, iha ne’ebe mos, UE sei la maximu atu serve nudar Estadu Unidu Amerika nia parseiru ba haklaken no espalla sistema ekonomia kapitalismu, demokrasia, direitu umanu no seluk. Maske nune’e, komentariu pozitivu no etika komunikasaun politika nafatin hato’o husi Prezidenti Obama, iha nia derkursu iha White House ne’ebe dehan, tenki respeitu ba desizaun povu UK no nafatin kontinua relasaun metin ho UK no UE rasik.

BREXIT iha nia implika bo’ot tebes ba evolusaun politika mundial ne’ebe sei afeta ba ordem no governansia global iha futuru. Ho BREXIT, mak sei hamosu kestaun ida katak, integrasaun laos dalan absoluta iha sistema ekonomia global ida ne’e. Federalismu soberania ne’ebe estudiozu Europeia sira propoem la mantem nia kualidade perpetual. Ho UK nia sai husi UE, maka konvoka debate akademiku no politika nain sira ba integrasaun rejional nian, iha ne’ebe kestaun ruma sei mosu iha NATO nia laran, ASEAN ou organizasaun seluk mos iha futuru mai. Hamosu mos kestaun ida katak, Europa sei forte nafatin no unidade ka lae? Tan iha analiza barak ne’ebe hatete katak, UE sem UK, la forsa, no UK nia sai sei deriji konsentrasaun analiza politika Europeia konaba historia Europa nian, bainhira laiha unifikasaun, mak katalista mosu hanesan durante rivalidade periodu kolonialismu to’o mai funu mundial I no II.

Hafoin UK nia sai, ezemplu ki’ik ida mak sei  implika mos ba Turkia nia ambisaun atu sai membru ba asosiasaun ida ne’e, iha ne’ebe Turkia sai nudar estadu ho ekonomia estabel no potensia bele kontribui ba forsa UE nian iha futuru. No impedimentu durante ne’e sei la kestiona makas. Tan pozisaun UK ne’ebe iha kontradisaun ituan ho Turkia, liu-liu experiensia imperiu Ottoman uluk liu ba.

Atu konklui artgu ida maka, komesa mosu ona transformasaun tektonika jeopolitika rejional no arkuitektura rejionalismu iha mundu. Implikasaun husi UK nia sai ne’e luan tebes, no potensia bele forma ordem mundial ida ne’ebe parte barak sei la espera.